Жемқорлыққа қарсы күрес

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл

Жадынама

әр-сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл бойынша

«Жұмыспен қамту және әлеуметтік қорғау Басқармасы» ММ

Астана қаласы» (Бұдан әрі — Басқарма)

СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚҚА ҚАРСЫ ІС-ҚИМЫЛ ЖӨНІНДЕГІ ЖАДЫНАМА

(бұл жадынама азаматтарға сыбайлас жемқорлық ұғымын түсіндіру және алдын алу мақсатында әзірленген)

«Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» Қазақстан Республикасының 2015 жылғы 18 қарашадағы №410 — V Заңының (бұдан әрі-заң) 22-бабына сәйкес сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылды өз құзыреті шегінде барлық мемлекеттік органдар, ұйымдар, квазимемлекеттік сектор субъектілері мен лауазымды адамдар алып тастамай жүргізуге міндетті.

«Қазақстан Республикасында қылмыс пен сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресті күшейту және құқық қорғау қызметін одан әрі жетілдіру жөніндегі қосымша шаралар туралы» Президенттің 2009 жылғы 22 сәуірдегі № 793 Жарлығымен Мемлекеттік мекемелердің басшыларына сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл бойынша дербес жауапкершілік белгілене отырып, тікелей міндет жүктелді.

Заңға сәйкес сыбайлас жемқорлыққа ресми түсініктеме былайша жазылады:

Сыбайлас жемқорлық-жауапты мемлекеттік лауазымды атқаратын адамдардың, мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілеттік берілген адамдардың, мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілеттік берілген адамдарға теңестірілген адамдардың, лауазымды адамдардың өздерінің лауазымдық (қызметтік) өкілеттіктерін және олармен байланысты мүмкіндіктерді жеке өзі немесе делдалдар арқылы мүліктік (мүліктік емес) игіліктер мен артықшылықтар алу немесе алу мақсатында заңсыз пайдалануы өзі үшін не үшінші тұлғалар үшін, сол сияқты осы тұлғаларға игіліктер мен артықшылықтар беру арқылы пара беру.

Сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық-заңда әкімшілік немесе қылмыстық жауаптылық белгіленген, сыбайлас жемқорлық белгілері бар құқыққа қарсы кінәлі әрекет (әрекет немесе әрекетсіздік).

Егер сізге пара ұсынылса немесе сізден пара сұралса!

Парақорлық-сыбайлас жемқорлықтың ең тән, қауіпті және кең таралған көрінісі.

Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі (бұдан әрі-ҚР ҚК) парамен байланысты қылмыстардың үш түрін көздейді:

пара алу (ҚР ҚК 366-бабы);

пара беру (ҚР ҒК 367-бабы);

парақорлыққа делдалдық (ҚР ҒК 368-бабы).

Егер бұл пара туралы болса, онда пара алатын адам (пара алушы) және оны беретін адам (пара беруші) бар.

Параға делдалдық жасау да мүмкін.

Пара алу-бұл ең қауіпті лауазымдық қылмыстардың бірі, әсіресе егер оны адамдар тобы жасаса немесе бопсалаумен бірге жүрсе, бұл лауазымды адамның жеке өзі немесе делдал арқылы заңды немесе заңсыз әрекеттері (әрекетсіздігі) үшін материалдық құндылықтарды, мүліктік артықшылықтар мен артықшылықтарды алуынан тұрады.

Пара беру-лауазымды адамды заңды немесе заңсыз іс-әрекеттер (әрекетсіздік) жасауға итермелеуге не берушінің пайдасына, оның ішінде жалпы қамқорлығы немесе қызмет бабындағы попыласы үшін қандай да бір артықшылықтар беруге, алуға бағытталған қылмыс.

Парақорлыққа делдалдық ету-пара алушыға және пара берушіге олардың арасындағы пара алу және беру туралы келісімге қол жеткізуге немесе іске асыруға ықпал ету.

ПАРА БОЛУЫ МҮМКІН:

Заттар – ақша (оның ішінде валюта), банктік чектер мен бағалы қағаздар, бағалы металдар мен тастардан жасалған бұйымдар, автомобильдер, тамақ өнімдері, бейнетехника, тұрмыстық техника және басқа да тауарлар, пәтерлер, саяжайлар, көлікжай, жер учаскелері және басқа да жылжымайтын мүлік

Қызметтер мен артықшылықтар — емдеу, жөндеу және құрылыс жұмыстары, санаторий және туристік жолдамалар, шетелге сапарлар, ойын-сауық ақысы
және басқа да шығыстарды өтеусіз немесе төмендетілген құны бойынша жұмсайды.

Параның бүркемеленген (жабық) түрі-қарызға немесе жоқ қарызды өтеу түріндегі банктік несие, төмен бағамен сатып алынған тауарларға ақы төлеу, тауарларды жоғары бағамен сатып алу, пара алушыға, оның туыстарына, достарына жалақы төлей отырып, жалған еңбек шарттарын жасасу, жеңілдетілген несие алу, дәрістер, мақалалар мен кітаптар үшін алымдарды көбейту, Казинода «кездейсоқ» ұтыс, жалдау ақысының төмендеуі, несие бойынша пайыздық мөлшерлемелердің өсуі және т. б.

ПАРА АЛҒАНЫ ҮШІН КІМ ҚЫЛМЫСТЫҚ ЖАУАПКЕРШІЛІККЕ ТАРТЫЛУЫ МҮМКІН?

Мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілеттік берілген адам не оған теңестірілген адам немесе жауапты мемлекеттік лауазымды атқаратын адам не лауазымды адам, сол сияқты шет мемлекеттің немесе халықаралық ұйымның лауазымды адамы (бұдан әрі — лауазымды адам) пара алушы деп танылуы мүмкін.

Жауапты мемлекеттік лауазымды атқаратын адам-мемлекеттің функциялары мен мемлекеттік органдардың өкілеттіктерін тікелей орындау үшін ҚР Конституциясында, ҚР Конституциялық және өзге де заңдарында белгіленген лауазымды атқаратын адам, оның ішінде ҚР Парламентінің депутаты, судья, сол сияқты мемлекеттік қызмет туралы ҚР заңнамасына сәйкес мемлекеттік саяси лауазымды не мемлекеттік әкімшілік лауазымды атқаратын адам «А» корпусы.

ПАРА ҮШІН ЖАЗА

Пара алу (ҚР ҚК 366-бабы):

Лауазымды адамның өзі немесе делдал арқылы ақша, бағалы қағаздар, өзге де мүлік, мүлікке құқық немесе өзіне немесе басқа адамдарға мүліктік сипаттағы пайда түріндегі пара берушінің немесе ол өкілдік ететін адамдардың пайдасына жасаған әрекеттері (әрекетсіздігі) үшін, егер мұндай әрекеттер (әрекетсіздік) осы адамның қызметтік өкілеттігіне кірсе, не ол күшіне енсе, пара алуы лауазымдық жағдай мұндай әрекеттерге (әрекетсіздікке), сондай-ақ жалпы қамқорлыққа немесе попыласқа ықпал етуі мүмкін — параның 50 еселенген сомасы мөлшерінде айыппұл салуға не мүлкі тәркіленіп, белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан өмір бойына айыра отырып, 5 жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.

Елеулі мөлшерде жасалған дәл сол әрекет, сол сияқты заңсыз әрекеттер (әрекетсіздік) үшін пара алу-параның 50 еселенген сомасынан 60 еселенген сомасына дейін айыппұл салуға не мүлкі тәркіленіп, белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан өмір бойына айыра отырып, 3 жылдан 7 жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.

Параның Елеулі мөлшері ақша сомасы, бағалы қағаздардың, өзге мүліктің құны немесе мүліктік сипаттағы 50 – ден 3000 айлық есептік көрсеткішке дейінгі пайда (бұдан әрі-АЕК) деп танылады.

Дәл осы әрекеттер, егер олар бопсалау жолымен не адамдар тобы алдын ала сөз байласу арқылы не ірі мөлшерде немесе бірнеше рет жасалса, — параның 60 еселенген сомасынан 70 есеге дейінгі мөлшерінде айыппұл салуға не 7 жылдан 12 жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға, мүлкі тәркіленіп, белгілі бір соманы алу құқығынан өмір бойына айыруға жазаланады. лауазымдар немесе белгілі бір қызметпен айналысу.

Параның ірі мөлшері ақша сомасы, бағалы қағаздардың, өзге де мүліктің немесе мүліктік сипаттағы пайданың құны 3000-нан 10 000 АЕК-ке дейін деп танылады.

Егер іс-әрекеттерді қылмыстық топ жасаса, сол сияқты аса ірі мөлшерде жасаса-параның 70 еселенген сомасынан 80 есеге дейінгі мөлшерінде айыппұл салуға не мүлкі тәркіленіп, белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан өмір бойына айыра отырып, 10 жылдан 15 жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.

Параның аса ірі мөлшері ақша сомасы, бағалы қағаздардың, өзге де мүліктің құны немесе мүліктік сипаттағы 10 000 АЕК-тен астам пайда деп танылады.

Егер сыйлықтың құны 2 АЕК-тен аспаса, бұрын жасалған заңды әрекеттері (әрекетсіздігі) үшін алдын ала уағдаластық болмаған кезде лауазымды адамның сыйлық ретінде мүлікті, мүлікке құқықты немесе өзге де мүліктік пайданы алғаш рет алуы елеусіздігіне байланысты қылмыс болып табылмайды және тәртіптік немесе әкімшілік тәртіппен қудаланады.

Пара беру (ҚР ҚК 367-бабы):

Лауазымды адамға жеке өзі немесе делдал арқылы пара беру — параның 20 еседен 30 есеге дейінгі сомасы мөлшерінде айыппұл салуға не 5 жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға, мүлкі тәркіленіп немесе онсыз, белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан өмір бойына айыруға жазаланады.

Елеулі мөлшерде жасалған дәл сол іс-әрекет-параның 30 еседен 40 есеге дейінгі сомасы мөлшерінде айыппұл салуға не мүлкі тәркіленіп немесе онсыз, белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан өмір бойына айыра отырып, 3 жылдан 7 жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.

Адамдар тобы алдын ала сөз байласу бойынша не ірі мөлшерде немесе бірнеше рет жасаған көрсетілген іс — әрекеттер-пара сомасының 40 еселенген мөлшерінен 50 еселенген мөлшерінде айыппұл салуға не мүлкі тәркіленіп, белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан өмір бойына айыра отырып, 7 жылдан 12 жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.

Аса ірі мөлшерде немесе қылмыстық топ жасаған көрсетілген іс-әрекеттер-параның 50 еселенген сомасынан 60 есеге дейінгі мөлшерінде айыппұл салуға не мүлкі тәркіленіп, белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан өмір бойына айыра отырып, 10 жылдан 15 жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады. Ескертулер.

Егер осы адам жасаған іс-әрекеттер (әрекетсіздік) алдын ала уағдаластыққа негізделмеген болса, ол бұрын жасаған заңды іс-әрекеттері (әрекетсіздігі) үшін сыйлықты 2 АЕК-тен аспайтын сомада немесе құны бойынша алғаш рет лауазымды адамға беру қылмыстық жауаптылыққа әкеп соқпайды.

Пара берген адам, егер оған қатысты лауазымды адам тарапынан пара бопсалау орын алса немесе ол адам құқық қорғау немесе арнаулы органға пара беру туралы өз еркімен хабарласа, қылмыстық жауаптылықтан босатылады.

Парақорлыққа делдалдық (ҚР ҚК 368-бабы):

Парақорлыққа делдалдық ету — параның 10 еседен 20 есеге дейінгі сомасы мөлшерінде айыппұл салуға не мүлкі тәркіленіп немесе онсыз, белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан өмір бойына айыра отырып, 3 жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.

Қылмыстық топ немесе адам өзінің қызметтік жағдайын пайдалана отырып бірнеше рет жасаған дәл осындай іс — әрекет-параның 20 еседен 30 есеге дейінгі сомасы мөлшерінде айыппұл салуға не мүлкі тәркіленіп, белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан өмір бойына айыра отырып, 6 жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады. 

Параны бопсалау туралы көрінеу жалған донорлықты ҚР ҚК қылмыс ретінде қарайды және 4000 АЕК-ке дейінгі мөлшерде айыппұл салуға не сол мөлшерде түзеу жұмыстарына не 1000 сағатқа дейінгі мерзімге қоғамдық жұмыстарға тартуға не 5 жылға дейінгі мерзімге бас бостандығын шектеуге не сол мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады (419-бап).

Пара тікелей де ұсынылуы мүмкін («егер мәселе біздің пайдамызға шешілсе, онда оны алыңыз……») және жанама түрде.

ПАРА ҰСЫНҒАН НЕМЕСЕ БОПСАЛАҒАН ЖАҒДАЙДА СІЗДІҢ ӘРЕКЕТТЕРІҢІЗ

• пара беруші (пара беруші) пара алуға (беруге) дайын немесе үзілді-кесілді бас тарту ретінде түсіндіре алатын асығыс мәлімдемелерге жол бермей, өте сақ, сыпайы, сыпайы әрекет ету;
• Сізге ұсынылған шарттарды мұқият тыңдап, дәл есте сақтаңыз (сомалардың мөлшері, тауарлардың атауы және қызметтердің сипаты, пара беру мерзімдері мен тәсілдері, пара беру нысаны, мәселелерді шешу реттілігі);
• пара беру уақыты мен орны туралы мәселені келесі әңгімеге ауыстыруға тырысыңыз және келесі кездесу үшін сізге таныс орынды ұсыныңыз;
• әңгімеде бастаманы өз мойныңызға алмаңыз, «қабылдау үшін көбірек жұмыс жасаңыз», әлеуетті пара алушыға (пара берушіге) «сөйлеуге» мүмкіндік беріңіз, сізге мүмкіндігінше көп ақпарат беріңіз;
• егер сізде диктофон болса, пара немесе оны бопсалау туралы ұсынысты (жасырын) жазуға тырысыңыз.

ПАРА БЕРУ НЕМЕСЕ БОПСАЛАУ ФАКТІСІНЕН КЕЙІН БІРДЕН НЕ ІСТЕУ КЕРЕК?

Бұл факт туралы ұйымның бірінші басшысына, сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметке, прокуратура не Ұлттық қауіпсіздік органдарына хабарлау.

Жергілікті билік органдарының өкілдері, құқық қорғау және арнаулы органдар мен өзге де мемлекеттік мекемелердің қызметкерлері тарапынан пара беру немесе бопсалау жағдайында сіз олардың қызметкерлері жасаған қылмыстардың жолын кесу мәселелерімен айналысатын осы органдардың өз қауіпсіздік бөлімшелеріне тікелей жүгіне аласыз.

Құқық қорғау органының басшысымен кездесуге барыңыз, онда сіз пара беру немесе оны бопсалау туралы хабарлама жібердіңіз.

Сізге пара беру немесе оны бопсалау фактісі туралы мәлімдеме жазыңыз, онда дәл көрсетіңіз:

лауазымды тұлғалардың қайсысы (тегі, аты, әкесінің аты, лауазымы, мекемесі) Сізге пара ұсынады немесе оны бопсалайды;

Жадынаманы жүктеу

https://www.youtube.com/embed/AK8PT975Sew?rel=0&fs=1&wmode=transparent